De scholen zijn weer beginnen. Veel jongeren die in het afgelopen schooljaar de basisschool hebben afgerond, gaan een spannend nieuw avontuur aan op ‘de grote school’. Ouders en leerlingen hebben keuze tussen een aantal vergelijkbare scholen, maar In Groningen mist de keuze voor andersoortig voortgezet onderwijs. Dat zou volgend jaar anders moeten.
Met het advies van de leraren van de basisschool en de score op de Cito-toets is de keuze bepaald voor de praktijkschool, vmbo, havo, vwo of gymnasium. Krijg je het vmbo advies moet er nog een keuze gemaakt worden: tl/gemengd, kader of basis. Lastige keuzes en voor veel jongeren een te vroege keuze. Het vervelende is dat de keuze erg bepalend is voor de rest van de schoolcarrière. De Onderwijsraad (adviesorgaan van de regering) heeft gepleit voor brede brugklassen van drie jaar, zodat de keuze voor een vervolgopleiding nog uitgesteld kan worden. Dit voorstel heeft nog niet veel steun ontvangen in het onderwijsveld, al lijkt de minister van onderwijs, Dennis Wiersma, er wel oren naar te hebben. Het is zeer de vraag of die aanpak helpt als de rest in het voortgezet onderwijs gelijk blijft.
Ander onderwijs
Op andere plekken in het land hebben ouders en jongeren de mogelijkheid om voor andersoortig voortgezet onderwijs te kiezen. In de regio Groningen mist die keuzemogelijkheid. En dat is voor de onderwijsstad Groningen een blamage. De meest in het oog springende vernieuwingsschool met groeipotentie is Agora. Op Agora wordt geleerd vanuit eigen kracht en is niet curriculum gericht. Vakken, toetsen, klassenroosters en huiswerk zijn ingeruild voor challenges (onderzoeksvragen), samenwerken en individuele begeleiding door een persoonlijke coach van een groep van tussen de 15 en 18 leerlingen. Leren omdat de leerling iets wilt weten. Bij de begeleiding van challenges zullen coaches een balans zoeken in de volgende vijf gebieden: wetenschap, maatschappij, spiritualiteit, sociaal en kunst & ethiek. Leerlingen krijgen ’s morgens bij binnenkomst een individuele check-in met de mentor en aan het eind van de dag wordt de dag geëvalueerd in een check-out. Mentoren kunnen middels de check-in merken hoe de leerling de dag start en in de check out wat er gepresteerd is en met wat voor gevoel ze weer naar huis gaan. De individuele leerling is volledig in beeld. Leerlingen gaan niet van uur tot uur naar een ander vak met een andere docent met alleen leeftijdsgenoten, maar werken aan challenges met leerlingen van verschillende leeftijden tot dat het af is. Leerlingen kunnen kiezen uit meerdere starttijden. Op basis van de begintijd is de eindtijd van de schooldag bepaald. Midden op de dag is er een stilte moment, waar iedereen even rustig, zonder praten leest, nadenkt of iets op scherm bekijkt. Als in de loop van de jaren een leerling kiest voor een bepaalde vervolgopleiding, dan wordt dat een challenge waaraan gewerkt wordt. School is niet meer een noodzakelijk kwaad, maar een plek om te ontmoeten, te ontdekken en te experimenteren. Een plek waar je als leerling graag naar toe wilt.
Autonomie, competentie en verbondenheid
De coach kan een mooie balans aanbrengen tussen de drie elementen van leren van Edward Deci en Richard Ryan: autonomie, competentie en verbondenheid. Leerlingen kunnen eigen keuzes maken. De coaches hebben al snel een scherp beeld van de competenties van de leerlingen in hun eigen coachgroep en kunnen de uitdagingen goed laten aansluiten bij de individuele competenties. En het derde punt van verbondenheid merk je onmiddellijk als je Agora scholen bezoekt. Leerlingen met advies vmbo g/tl, havo en vwo zijn welkom op Agora. In de heterogeen samengestelde groepen merken de meeste leerlingen helemaal niet van elkaar dat ze een label hebben meegekregen van de basisschool.
Tijd voor vernieuwing van het voortgezet onderwijs in Groningen
Er zijn een aantal hardnekkige problemen in het voortgezet onderwijs zoals: het lerarentekort, de lage motivatie van leerlingen voor lessen (Nederland bungelt onderaan op de Europese lijstjes mbt motivatie), te vroege keuzes, hoge werkdruk bij leraren en kansenongelijkheid. Er zijn twee grote voortgezet onderwijs koepels in Groningen: Openbaar Onderwijs Groningen en het CSG (Christelijke Scholengemeenschap). Wordt het niet tijd dat binnen deze koepels de discussie over andersoortig voortgezet onderwijs wordt gestart? Wat zou het fijn zijn voor ouders en jongeren uit Groningen en omstreken als ze volgend jaar of het jaar erop binnen zo’n koepel ook kunnen kiezen voor andersoortig onderwijs. Het zou een verrijking zijn in het onderwijsaanbod in Groningen.
Michiel Verbeek, 24 augustus 2022
oud-wethouder van onderwijs in de gemeente Haren en schrijver van het boek: Wie durft deze school aan?
Ps: Ik heb dit artikel ingestuurd als opiniestuk aan het Dagblad van het Noorden. Helaas geen reactie op gekregen. Zelfs niet een officiële afwijzing.